Misverstanden over stikstof: blijf bij de feiten

Door Armanda Govers

Sinds de uitspraak van de Raad van State in 2019 weten we het zeker: de stikstofuitstoot is te hoog om de natuur te kunnen behouden. Vanwege natuurbeschermingsverdragen waar de Nederlandse handtekening onder staat (of kort gezegd: voor natuurbehoud), moet de stikstofuitstoot fors lager.

Stikstof vormt een deken over ons land

In het meest recente VVD-ledenblad praat Kamerlid Thom van Campen met melkveehoudster Annemiek Koekoek. Ze vindt het niet realistisch dat ze minder stikstof moet uitstoten. Haar melkveehouderij ligt op drie kilometer van een natuurgebied “terwijl ammoniak tot 500 meter van de stal neerslaat”. Dat klopt niet.

Vijf milieuwetenschappers leggen in een stuk op Nature Today uit dat 5 procent van de ammoniakuitstoot rond de bron neerslaat. 80 procent verspreidt zich over een afstand van 250 kilometer. Buiten een ring van 500 meter is de uitstoot echter zo sterk verspreid dat het niet mogelijk is om de aan de bron gerelateerde emissies te meten. Maar de stikstof is er uiteraard wel en vormt een deken over ons land. Het schaadt de natuur en onze eigen menselijke gezondheid omdat we het inademen. De landbouw is de grootste binnenlandse bron van fijnstof dat de lucht vervuilt.

Het is belangrijk dat zowel onze politici als de leden op de hoogte zijn van de wetenschappelijke feiten. Alleen dan kunnen we doen wat nodig is en rekenen op democratisch draagvlak voor beleid.

Zonder meer vertrouwen op stalvloeren

Hoe verminderen we stikstof? Het verhaal in het ledenblad sluit af met de emissiearme stalvloer. De suggestie wordt gewekt dat het probleem ligt bij “de eerste de beste rechter” waardoor de emissiearme stalvloer al “zonder meer” werd “afgeschoten”.

Rechtbanken in Friesland, Utrecht, Brabant en Overijssel en de Raad van State bogen zich in diverse zaken over twee soorten veelgebruikte emissiearme stalvloeren. Ze raadpleegden onder andere het rapport Stikstofverlies uit opgeslagen mest van het Centraal Bureau voor de Statistiek (oktober 2019), het advies Stikstofverliezen uit mest in stallen en mestopslagen van de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (juni 2020), het Eindrapport van de Adviescommissie Meten en Berekenen Stikstof van de commissie-Hordijk (juni 2020) en meetonderzoek Monitoring van methaan-, ammoniak-, en lachgasemissies onder praktijkcondities in reguliere en emissiearme stallen bij achttien melkveebedrijven door Wageningen University & Research, CLM en Monteny Milieu Advies (juli 2021). Uit de onderzoeken blijkt dat emissiearme stallen nauwelijks beter presteren dan oudere stallen. De meest waarschijnlijke verklaring ligt in een onderschatting van gasvormige verliezen.

De rechters constateerden dat bij vergunningverlening voor uitbreiding van veehouderijen ten onrechte “zonder meer” werd vertrouwd op de effectiviteit van de stalvloeren. Het is normaal dat de partij die ongelijk krijgt ontevreden is met de rechter. Maar we moeten in het oog houden dat juist in een gerechtelijke procedure beide partijen op gelijkwaardige voet alle relevante informatie kunnen aandragen. De rechter verdiept zich in de feiten en beschrijft in de uitspraken uitvoerig hoe het oordeel tot stand kwam. Kortom: wat meer vertrouwen in de rechterlijke macht is gepast.

Kies voor echte en liberale oplossingen

Op de weg uit de stikstofcrisis is vooral aandacht voor extensieve en intensieve veehouderij. Extensivering is echter niet de manier om op grote schaal rendabel voedsel te produceren. En om het te realiseren zullen veel veehouders met veel belastinggeld moeten worden uitgekocht. Belanghebbenden bij de intensieve veehouderij lobbyen ondertussen om honderden miljoenen uit het transitie- en het klimaatfonds te besteden aan nieuwe emissiearme stallen en mestvergisters.

Dit terwijl er high tech productiewijzen zijn met het potentieel om tegen 2030 de helft van de rundveestapel overbodig te maken. Precisiefermentatie stelt ons in staat zuivel te maken zonder het lichaam van de koe (met alle daarbij behorende verliezen via de spijsvertering en stofwisseling). Ook kweekvlees is veelbelovend. Respect Farms laat zien hoe boeren daaraan mee kunnen doen.

Het is te hopen dat onze politici niet alleen met boeren, maar ook met deze ondernemers praten en hen steunen zodat het potentieel waargemaakt wordt. Deze technologie is zonder meer de meest effectieve en liberale weg uit de stikstofproblematiek.

Het is hoe dan ook tijd om de problematiek volledig te erkennen en onwaarheden over stikstof, en geklaag over rechters, niet langer rond te echoën. Pas dan kan verstandig en betrouwbaar beleid tot stand komen met steun van onze achterban.

Armanda Govers is milieujurist en kandidaat-Statenlid voor VVD Zuid-Holland